سل

• بیماری سل در اثر یکی از مایکوباکتریوم های زیرمجموعة مایکوباکتریوم شامل: مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، مایکوباکتریوم بوویس یا مایکوباکتریوم افریکانوم (Tuberculosis Complex Mycobacterium) ایجاد می شود و قادر است هر یک از بافت های زنده بدن را درگیر کند.
• در حال حاضر تقریباً یک سوم جمعیت جهان به میکروب این بیماری آلوده بوده و لذا در خطر ابتلا به بیماری فعال سل قرار دارند. آلودگی همزمان به ویروس ایدز خطر ابتلا به بیماری سل را به طور معناداری افزایش می دهد.

علایم بالینی:

• بیماری سل، در بیش از 80 % موارد، پارانشیم ریه ها را مبتلا می سازد که در این حالت به آن سل ریوی اطلاق می شود. شایع ترین علامت ابتلا به این شکل از بیماری (سل ریوی)، سرفه پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر است که معمولاً همراه خلط می باشد.ممکن است با سایر علایم تنفسی (نظیر تنگی نفس، درد قفسه سینه یا پشت و خلط خونی) و یا علایم عمومی و مشترک (مانند تب، کاهش اشتها، کاهش وزن، بیحالی، تعریق شبانه، خستگی زودرس و ضعف عمومی) همراه باشد.
• سل خارج ریوی نیز که به ابتلای سایر اعضای بدن به غیراز ریه ها گفته می شود، بسته به عضو مبتلا طیف متنوعی از علائم را می تواند ایجاد کند.
• سل در گروه سنی کودکان زیر 12 سال نیز در صورت وجود حداقل 3 معیار از 5 معیار تشخیصی (شامل سابقه تماس با مورد سل مسری، علائم بالینی مشکوک، رادیولوژی منطبق با سل فعال، تست پوستی توبرکولین مثبت و باکتریولوژی یا پاتولوژی مثبت) تشخیص داده شده و تحت درمان قرار می گیرد.

تشخیص:

در صورت شک به سل ریوی، باید از بیمار سه نمونه خلط تهیه و به آزمایشگاه سل مرکز بهداشت شهرستان ارسال گردد.

روش های تشخیص حساسیت دارویی (آنتی بیوگرام)
Drug Susceptibility Test (DST)

1. روش معمولی
• • • گلداستاندارد
    • اسامی دیگر: (پروپورشنال Proportional = فنوتیپیک = Conventional)
    • مقاومت به داروهای خط اول و خط دوم را می توان با این روش تعیین کرد
    • خیلی زمان بر است (2 تا 4 ماه)
    • نیاز به زنده بودن باسیل و مثبت شدن کشت دارد
    • روش سریع
2. جین اکسپرت GeneXpert  (GX)        90 دقیقه (فقط قادربه شناسایی مقاومت به R)
3. PCR)  (    Polymerase  Change Reaction 3 تا 5 روز (عملا 2 هفته)
4. Line Probe Assay (LPA)                    4 ساعت

اقدامات مورد نیاز در مواجهه با سل:

الف- درمانی:

• رژیم استاندارد اصلی: یک آمینوگلیکوزید (حداقل 4-6 ماه)+لوفلوکساسین
• یا موکسی فلوکساسین+سیکلوسرین+پروتیونامید +اتامبوتل +پیرازینامید (18-24 ماه)
• رژیم سل مقاوم به ایزونیازیدH:
• رژیم درمانی 6 ماهه
•  ریفامپین+ اتامبوتول+ پیرازینامید+ لووفلوکساسین
• در صورت استفاده از چهار ترکیب دارویی با دوز ثابت (HREZ) می‌توان ایزونیازید را اضافه نمود
• رژیم بلند مدت  تمام خوراکی برای MDR/RR-TB:
• رژیم درمانی 18 ماهه
• بداکویلین( 6ماه اول درمان) + لووفلوکساسین یا موکسی فلوکساسین+ لینه‌زولید+ سیکلوسرین (برای 18 ماه)

ب- پیشگیری:

• مهم ترین راه پیشگیری از سل، حذف منابع انتشار بیماری (یعنی بیماران مبتلا به سل ریوی با اسمیر خلط مثبت) از طریق درمان موثر و کامل ضد سل است

7. اقدامات کلی شامل: ارتقاء سطح بهداشت در جامعه و محیط زندگی افراد، آموزش بهداشت، وجود تهویه و نور کافی در اتاق بیماران و تغذیه مناسب است.
8. اقدامات اختصاصی بدو تولد واکسیناسیون BCG (برای پیشگیری از بروز اشکال شدید سل در کودکان).
9. درمان دارویی پیشگیرانه یا پروفیلاکتیک برای گروه های در معرض خطر متوسط و بالاتر از نظر تبدیل عفونت سلی به بیماری سل فعال
10. اقدامات اختصاصی در ارتباط با پیشگیری از سل مقاوم به چند دارو
11. اجرای درمان تحت نظارت مستقیم روزانه توسط ناظر مطمئن و آموزش دیده
12. انجام به موقع آزمابش آنتی بیوگرام برای کلیه موارد دارای اندیکاسیون
13. کاربرد روش های سریع برای آزمایش آنتی بیوگرام به موازات روش های معمول.
14. پیگیری فعال موارد سل مقاوم به درمان و افراد در تماس با آنها برای مدت حداقل دو سال از خاتمه درمان موارد.
15. انجام به موقع آزمایش آنتی بیوگرام برای کلیه موارد دارای اندیکاسیون که شامل موارد زیر هستند:

• بیماران دچار شکست درمان در گروه درمانی و موارد مزمن سل (پرخطرترین).
• افراد در تماس نزدیک با بیماران مبتلا به سل  شناخته شده، البته در صورتی که دچار علائم بالینی مشکوک به سل ریوی شده باشند.
• بیمارانی که اسمیر خلط شان در پایان مرحله حمله ای درمان مثبت شده یا هنوز مثبت باقی مانده است.
• موارد عود و درمان بعد از غیبت
• بیماران مبتلا به سل ریوی  HIV+
• بیماران زندانی مبتلا به سل ریوی اسمیر خلط مثبت.

میزان بروز گزارش شده سل ایران _ 1399